के शहरमा कोभिड–१९ को लहर फर्किएको हो?

काठमाडाैं । दक्षिण पूर्व एशियासँग, विशेष गरी हांगकांग, सिंगापुर, चीन र थाइल्यान्डमा स्पाइक रिपोर्ट गर्दै कोभिड-१९ केस फेरि बढ्दै गएको छ।

कोभिड –१९ महामारीको अंत को घोषणा गरेको पाँच बर्ष भन्दा बढी समय पछि फेरी उछाल देखिएको छ। चक्रीय भाइरल रोग लामो समय सम्म शान्त अवधिपछि भड्किन्छ ह्वात्तायी बढ़ने हुन्छ। मुख्य कारण जनसंख्या–स्तर प्रतिरोधमा क्रमिक गिरावट हो।समयको साथसाथै एन्टिबाडी स्तर स्वाभाविक रूपमा हराउने – एक प्रक्रिया प्रतिरोधको संकुचनको रूपमा परिचित छ – पूर्व कोविड –१९ संक्रमित वा खोपका व्यक्तिहरू फेरि संक्रमित हुन सक्छन्।अर्को कारण अन्तर्राष्ट्रिय यात्रा बढेको छ, जसले भाइरस सीमावारीपारी छिटो सार्न अनुमति दिन्छ। सार्स कॉव –२ भाइरसले आनुवंशिक परिवर्तनहरू पार गर्न जारी राखेको छ, जसले पहिलो वटाहरूको विरूद्ध प्रतिरक्षा सुरक्षाबाट बच्न मद्दत गर्दछ।

यी उत्परिवर्तनतित भाइरसलाई पूर्व प्रतिरक्षा लाई बाहिर गरी मानव शरीरलाई पुनः प्रबेश गर्न सजिलो बनाउँदछ। किनभने समय बित्दै जादा ईम्युनिटी र कोभिड–१९ तेजीले उत्परिवर्तित हुँदै जान्छ । खोपमा अद्यावधिक गरिनु महत्त्वपूर्ण छ विशेष गरी उच्च जोखिम व्यक्तिहरूको लागि। कोभिड –१९ , निमोनिया, निमोनिया र आरएसवी जस्ता वायरसबाट हुने गम्भीर बिरामी अवस्थाबाट बच्न खोपहरू सबै भन्दा राम्रो बचाव रहेको छ। ६५ वर्ष वा सो भन्दा पुरानो बिरामीहरूले उच्च डोज इन्फ्लूएन्जेन्एन्सिन खोप वा सहायक इन्फ्लूएंजा वैक्सीन लगाउनु पर्छ, जसले खोपहरूमा एक मजबूत प्रतिरक्षा प्रतिक्रिया सिर्जना गर्दछ।

पछिल्लो समय छिमेकी मुलुक भारत र चीनसहित विश्वका विभिन्न देशमा देखिएको कोभिड–१९ को सब–भेरियन्ट जेएन. १ नेपालमा पनि देखिएको छ । स्वास्थ्य मन्त्रालयले सोमबार प्रेस विज्ञप्ति जारी गर्दै नेपालमा पहिलो पटक जेएन. १ को संक्रमण पुष्टि भएको जानकारी दिएको हो  ।

एसियाका धेरै देशमा कोभिड–१९ का संक्रमितहरू फेरि बढ्न थालेका छन् । सिंगापुर, हङकङ, चीन र थाइल्याण्डमा नयाँ संक्रमितहरूको संख्या निकै बढेको छ । यो वृद्धिका लागि ओमिक्रोनको नयाँ भेरियन्ट जेएन. १ र यसका उपभेरियन्ट एलएफ ७ र एनबी १.८ जिम्मेवार छन् ।

मे महिनाको सुरुमा सिंगापुरमा १४ हजारभन्दा बढी संक्रमितहरू फेला परेका थिए । अप्रिलको अन्तिम साता यो संख्या करिब ११ हजार एक सय थियो । त्यहाँ संक्रमितहरू २८ प्रतिशतले बढेका छन् । अस्पतालमा भर्ना हुने बिरामीको संख्या पनि ३० प्रतिशतले बढेको पाइएको छ ।

जेएन. १ भेरियन्टका कारण केही देशहरूमा कोभिड–१९ का केसहरू फेरि बढ्न थालेका छन् । यी देशहरूमा सिंगापुर, हङकङ, चीन र थाइल्याण्ड समावेश छन् । यी देशहरूमा कोभिडका बढ्दो केसहरू भारतको लागि पनि चिन्ताको विषय हुन सक्छन् । भारतमा पनि कोभिडका २५७ सक्रिय केसहरू छन् । यद्यपि, भारतको अवस्था अहिले नियन्त्रणमा छ र चिन्ता गर्नुपर्ने कुनै कुरा छैन ।

फेरि एक पटक कोभिड–१९ को केसहरूमा थोरै वृद्धि देखिएको छ र यसको मुख्य कारण नयाँ जेएन. १ भेरियन्ट हो । यो ओमिक्रोनको उपभेरियन्ट हो, जसमा छिटो फैलिने क्षमता छ । हो, कोभिड–१९ अझै गएको छैन, यसले आफ्नो रूप मात्र परिवर्तन गरेको छ । यसको नयाँ भेरियन्टले केही यस्ता लक्षणहरू (जेएन. १ भेरियन्ट लक्षणहरू) देखाउँदै छ, जुन अहिलेसम्मका अघिल्ला स्ट्रेनहरूभन्दा पूर्णरूपमा फरक छन् ।

जेएन. १ वास्तवमा ओमिक्रोन भेरियन्टको उप–भेरियन्ट हो, जुन बीए २ ८६ अर्थात् पिरोलाबाट विकसित भएको हो । यो पहिलो पटक २०२३ मा लक्जमबर्गमा पहिचान गरिएको थियो र बिस्तारै अहिले भारतसहित विश्वका धेरै भागहरूमा फैलिएको छ । विज्ञहरू विश्वास गर्छन् कि यसमा केही विशेष परिवर्तनहरू (उत्परिवर्तनहरू) भएका छन्, जसका कारण यो भेरियन्ट पहिलेभन्दा मानिसहरूमा छिटो फैलिन्छ । तर, राहतको कुरा के छ भने अहिलेसम्म यसको कारणले कुनै गम्भीर रोग पुष्टि भएको छैन । स्पाइक प्रोटिनको कारणले गर्दा भाइरसको यो स्ट्रेन अन्य स्ट्रेनहरूभन्दा फरक छ । यस भाइरसको यो प्रोटिन व्यक्तिको कोषहरूसँग बाँधिन्छ, जसले गर्दा यो सजिलै र छिटो फैलिन सक्छ । खतरनाक कुरा के हो भने यो प्रोटिनको कारणले गर्दा यो पुरानो संक्रमण र खोपले सिर्जना गर्ने प्रतिरोधात्मक क्षमताबाट पनि बच्न सक्छ । यस कारणले गर्दा, विश्व स्वास्थ्य संगठनले पनि यो भेरियन्टलाई अवलोकन गरिरहेको छ । यद्यपि, अहिलेसम्म चिन्ताको कुनै कुरा बाहिर आएको छैन ।

जेएन. १ का सामान्य लक्षणहरू
यस भेरियन्टका धेरैजसो लक्षणहरू ओमिक्रोनसँग मिल्दोजुल्दो छन् ।
हल्का ज्वरो वा चिसो लाग्ने, सुख्खा खोकी लाग्ने, घाँटी दुख्ने, थकान, टाउको दुख्ने, नाकबाट पानी बग्ने वा बन्द हुने, मांसपेशी दुख्ने, सास फेर्न गाह्रो हुने । (गम्भीर अवस्थामा) यी लक्षणहरू सामान्यतया संक्रमण भएको २ देखि १४ दिनभित्र देखा पर्दछन् र धेरैजसो अवस्थामा मानिसहरू घरमै निको हुन्छन् ।

यस नयाँ जेएन. १ भेरियन्टमा धेरैजसो लक्षणहरू पनि पुरानो भेरियन्टहरूसँग मिल्दोजुल्दो छन्, तर यसमा दुईवटा यस्ता लक्षणहरू पनि फेला परेका छन् जुन अहिलेसम्म विरलै देखिन्थे । यो भेरियन्ट द्रुत गतिमा फैलिन सक्छ, तर अहिलेसम्म यसको कारणले कुनै गम्भीर जटिलताहरू रिपोर्ट गरिएको छैन । यद्यपि, वृद्धवृद्धा वा कुनै गम्भीर रोगबाट पीडित व्यक्तिहरू यस भेरियन्टबाट बढी जोखिममा हुन सक्छन् ।

लामो हल्का ज्वरो
पहिलेका भेरियन्टहरूमा उच्च ज्वरो, पसिना आउने र चिसो लाग्ने सामान्य थियो, तर जेएन. १ ले प्रायः कम ग्रेडको ज्वरो देखाउँछ, अर्थात्, शरीरको तापक्रम ९९.६ ड्ढएफदेखि १००.५ ड्ढएफ बीचमा रहन्छ, तर यो न त चिसो लाग्ने र न पसिना आउने हुन्छ । यो ज्वरो धेरै दिनसम्म रहन सक्छ र मानिसहरूले यसलाई थकान वा सामान्य कमजोरीको रूपमा लिएर बेवास्ता गर्न सक्छन् । यो लक्षणले शरीर भाइरससँग लडिरहेको संकेत गर्छ, तर पहिलेजस्तो कडा प्रतिक्रिया दिइरहेको छैन ।

पाचन समस्याहरू
जेएन. १ मा अर्को प्रमुख लक्षण देखिएको छ, जुन पेटको समस्या हो । बिरामीहरूले भोक नलाग्ने, वाकवाकी लाग्ने, पेट दुख्ने वा पखाला लाग्ने गुनासो गरिरहेका छन् । यी लक्षणहरू सामान्यतया पहिलेका कोभिड भेरियन्टहरूमा देखिँदैनथे, तर यस पटक तिनीहरूले धेरै मानिसहरूलाई असर गरिरहेका छन् ।
यी नयाँ लक्षणहरू किन देखिए ?

जेएन. १ भेरियन्टको स्पाइक प्रोटिनमा आनुवंशिक परिवर्तनहरू यसको कारण मानिन्छ । यसले भाइरसलाई मानव कोषहरूमा छिटो टाँसिन मद्दत गर्छ, जसले गर्दा यो बढी फैलिन्छ । यद्यपि, यी परिवर्तनहरूले रोगको गम्भीरता बढाएको छैन, तर यसको लक्षणहरूको प्रकृति अलि फरक भएको छ ।

यस्ता लक्षणहरू देखा परेमा के गर्ने ?
यदि हल्का तर लगातार ज्वरो आएको छ वा भोक नलाग्ने, पेट दुख्ने जस्ता लक्षणहरू छन् भने, तल दिइएका कुराहरू ध्यानमा राख्नुहोस् ।
कोभिडको लागि परीक्षण गराउनुहोस्, विशेष गरी यदि तपाईँ संक्रमित व्यक्तिको सम्पर्कमा आउनुभएको छ वा यात्राबाट फर्कनुभएको छ भने ।
संक्रमण अरूमा नफैलियोस् भनेर आफूलाई अलग्गै राख्नुहोस् ।
प्रशस्त पानी पिउनुहोस् र आराम गर्नुहोस् ।
यदि तपाईँलाई सास फेर्न गाह्रो भइरहेको छ भने, तुरुन्तै डाक्टरलाई सम्पर्क गर्नुहोस् ।

गम्भीर संक्रमणबाट बचाउने यो सबैभन्दा प्रभावकारी तरिका भएकोले खोप र बुस्टर डोज लिन निश्चित गर्नुहोस् । यो भेरियन्टबाट हुने गम्भीर समस्या वा मृत्युलाई रोक्न यो खोप धेरै उपयोगी साबित हुन सक्छ । यद्यपि, धेरै हल्का संक्रमण वा लक्षणविहीन अवस्थामा यो खोप कम प्रभावकारी साबित हुन सक्छ । नयाँ भेरियन्टहरूबाट बचाउन बुस्टर डोजहरू पनि धेरै उपयोगी हुन्छन्, किनकि तिनीहरूले एन्टिबडीहरूको स्तर बढाउँछन् ।

अध्ययनहरूका अनुसार जेएन. १ लाई निष्क्रिय गर्न प्रतिरक्षा प्रणालीलाई कठिनाइ हुन्छ । पहिलाका खोप वा संक्रमणबाट बनेका एन्टिबडीहरू यसविरुद्ध कम प्रभावकारी छन् । तर एक्सबीबी १.५ मोनोभ्यालेन्ट बुस्टर खोपले जेएन. १ सँग लड्न मद्दत गर्छ । विश्व स्वास्थ्य संगठनले भनेको छ, ‘एक्सबीबी १.५ मोनोभ्यालेन्ट बुस्टरले शरीरमा एन्टिबडीहरू बढाउँछ र जेएन. १ बाट हुने रोगलाई १९ प्रतिशतदेखि ४९ प्रतिशतसम्म रोक्न सक्छ ।’ यो बुस्टर खोप विशेषरूपमा ओमिक्रोनको एक्सबीबी १.५ उपभेरियन्टलाई लक्षित गरेर बनाइएको हो ।

सावधानी नै सुरक्षा
जेएन. १ ले गम्भीर रोग निम्त्याउँदैन, तर यसको द्रुतरूपमा फैलिने क्षमता चिन्ताको विषय हो । त्यसैले, सावधानी अत्यन्त महत्वपूर्ण छ ।
भीडभाड वा कम भेन्टिलेसन भएको ठाउँमा मास्क लगाउनुहोस् ।
साबुनपानीले हात राम्ररी धुनुहोस् । विशेषगरी बाहिरबाट आएपछि र खाना खानुअघि ।
खोप र बुस्टर डोज लिनुहोस्, यदि तपाईँले यो लिनुभएको छैन भने ।
रोगका लक्षणहरू देखा परेमा तुरुन्तै डाक्टरलाई सम्पर्क गर्नुहोस् ।
बिरामी व्यक्तिबाट टाढा रहनुहोस् ।
हाच्छिउँ गर्दा वा खोक्दा आफ्नो मुख र नाक छोप्नुहोस् ।
सरकारी निर्देशिकाहरू पालना गर्नुहोस् ।